لوله کشی آب و فاضلاب

 لوله‌کشي صنعتي، شاخه‌اي است از فناوري‌هاي ساخت واحدهاي فرايندي (پالايشگاه‌ها، کارخانه‌هاي پتروشيمي، نيروگاه‌ها و …) که به منزله رگهاي درون بدن، اجزاي تشکيل دهنده اين واحدها را به هم متصل مي‌کند. در يک واحد فرايندي مثل پالايشگاه، اجزاي گوناگوني وجود دارد، شامل تجهيزات ثابت مثل مخازن، برج‌ها، مبدل‌هاي گرمايي؛ تجهيزات دوار مثل پمپ‌ها، کمپرسورها و دمنده‌ها؛ و پيوند دهنده دو جزء پيش گفته يا همان لوله‌هاي درون کارخانه که وظيفه اتصال اجزا را به دوش مي‌کشد.
لوله‌کشي به نصب لوله‌هاي فلزي يا سيماني و غيره به منظور انتقال مايعات، گازها و گاه جامدات کوچک گفته مي‌شود.
در صنعت قطعات (دروني) لوله‌کشي مي‌توانند از چوب، شيشه، فولاد، آلومينيوم، پلاستيک و سيمان ساخته شوند. گاه در صنعت براي قطعات لوله‌کشي از تيتانيوم، کروم و ديگر آلياژهاي فولاد هم استفاده مي‌شود.
قطعات دروني يک لوله‌کشي معمولاً براي اندازه‌گيري و کنترل فشار، دما و مقدار جريان بکار مي‎روند. براي لوله‌کشي در خانه‌ها در قديم از لوله‌هاي سربي بهره مي‌گرفتند ولي امروزه لوله‌هاي غيرسربي براي اين منظور بکار مي‌روند. لوله‌کشي در خانه‌ها براي انتقال آب و گاز به منازل و باغچه‌ها و تخليه فاضلاب بکار مي‌رود. اخيراً از لوله‌هاي پولوپيرن (لوله سبز)براي لوله کشي آب در منازل، تاسيسات و... استفاده مي‌شود.
اتصالات
به کمک اتصالات لوله ها در طول هاي مختلف به هم وصل مي شوند تا طول مورد نظر به دست آيد ودر عين حال اتصالات پيوستگي و تغيير جهت مسير لوله کشي را تامين کنند.پيوستگي و امتداد خط لوله با استفاده از بوشن ها مغزي ها و تبديل ها ميسر ميشود.براي تغيير مسير خط لول هااز سه راه چهار راه و زانو استفاده مي کنند. کلاهک (کپ)براي بستن دهانه لوله در پوش براي کور کردن دهانه اتصالات و تبديل ها براي تبديل قطر دهانه لوله و اتصالات به کار ميروند.

مهره ماسورها اتصالاتي بوجود ميآورند که به سادگي باز ميشوند. مهره ماسوره ها ي رزوهاي سه پارچه اند:دو قسمت از آن ها که به دو سر لوله ها پيچ شده و قسمت سوم در حالي که با رزوه قسمت اول درگير است و برروي قسمت دوم نيز مي لغزد اين دو تکه را به همديگر متصل مي سازد. دبي در سيستم لوله کشي را به کمک شير فلکه ها بر اساس نوع جنس قطر و فشار کار طبقه بندي ميشوند تنظيم مي کنند.

لوله مغزي : قطعه لوله هاي با طول کمتر از 30 سانيمتر که دو انتهاي آن رزوه شده باشد. لوله هاي بزرگتر از 30 سانتيمتر تکه لوله محسوب ميگردند.

سه راهها: مهمترين و پرمصرفترين اتصالات در انشعاب لوله ها هستند. سه راهها مانند زانو در اندازه ها و انواع متنوعي ساخته ميشوند.از آن براي انشعاب هاي 90 درجه استفاده مي شود و همواره انشعاب آن با زاويه قائمه است. اگر هر سه خروجي سه راه هم اندازه باشند نوع آن بر حسب قطر لوله مشخص مي شود مانند سه راه يک دوم اينچ چنانچه اندازه قطر انشعاب (نافي)با قطر لوله اصلي متفاوت باشد اول اندازه قطر اصلي را مي نويسند و بعد انشعاب .زماني که قطر هر سه خروجي متفاوت باشد اندازه هر سه خروجي را بايد نوشت و قطر لوله اصلي را بايد اول آورد .

چهار راه:در واقع همان سه راه است که خروجي ديگري مقابل نافي داشته باشد محورهاي اين چهارراه خروجي در صفحه اي مشترک واقع و بريکديگر عمود هستند. چهارراه نيز مانند سه راه در اندازه هاي مختلف ساخته مي شوند.

لوله مغزي : قطعه لوله هاي با طول کمتر از 30 سانيمتر که دو انتهاي آن رزوه شده باشد. لوله هاي بزرگتر از 30 سانتيمتر تکه لوله محسوب ميگردند.

سه راهها: مهمترين و پرمصرفترين اتصالات در انشعاب لوله ها هستند. سه راهها مانند زانو در اندازه ها و انواع متنوعي ساخته ميشوند.از آن براي انشعاب هاي 90 درجه استفاده مي شود و همواره انشعاب آن با زاويه قائمه است. اگر هر سه خروجي سه راه هم اندازه باشند نوع آن بر حسب قطر لوله مشخص مي شود مانند سه راه يک دوم اينچ چنانچه اندازه قطر انشعاب (نافي)با قطر لوله اصلي متفاوت باشد اول اندازه قطر اصلي را مي نويسند و بعد انشعاب .زماني که قطر هر سه خروجي متفاوت باشد اندازه هر سه خروجي را بايد نوشت و قطر لوله اصلي را بايد اول آورد .

چهار راه:در واقع همان سه راه است که خروجي ديگري مقابل نافي داشته باشد محورهاي اين چهارراه خروجي در صفحه اي مشترک واقع و بريکديگر عمود هستند. چهارراه نيز مانند سه راه در اندازه هاي مختلف ساخته مي شوند.
درپوش ها:براي بستن انتهاي لوله بوشن دار يا اتصالي که داراي رزوه مادگي باشد به کار ميروند. در پوشها از جنس چدن آهن چکش خوار و برنج هستند. براي اندازه هاي کوچک از در پوش سر چهار گوش بر جسته يا مغزي و براي اندازه هاي بزرگ از در پوش سر شش گوش استفاده مي گردد. مهره ماسوره : انواع مختلفي دارند. کاربرد فراوان مهره ماسوره ها در خطوط لوله کشي در سهولت تعميرات نمود مي کند.وقتي مهره ماسوره و يک اتصال تلفيق شون.ميتوان با استفاده از يک اتصال رزوهاي تنها از تمام مزاياي مهره ماسوره بر خوردار شد.
بوشن: معمولا سر هر شاخه لوله يک عدد بوشن نيز مي بندند. بوشن ها از جنس چدن يا آهن چکش خوار و يا برنج هستند. بوشن ها عموما رزوه راستگرد دارند ولي نوع چپگرد را هم طبق سفارش مي سازند.نوع ديگري از بوشن که روپيچ توپيچ يا دنباله نام دارد با بوشن متعارف فرق مي کندو داراي رزوه روپيچ است.
عملکرد بوشن تبديل اتصال انتهاي رزوه شده(خارجي)لوله به اتصالي با اندازه بزرگتر است. بوشن تبديل يک روپيچ- توپيچ به شکل در پوش تو خالي و با دو دهنه به قطر هاي مختلف است و آنراميتوان اتصالي براي کاهش و يا افزايش قطر تلقي کرد.

کلا هکهاي لوله: کلاهک (کيپ)لوله براي بستن لوله يا اتصالي که داراي رزوه روپيچ باشد به کار مي رود.کلا هک ها مانند در پوش ها از جنس چدن آهن چکش خوار و برنج هستند.
ابزار لوله کشي ونحوه استفاده از آن ها

در لوله کشي ساختمان علاوه بر آچارهاي معمولي نظير انبر دست آچار تخت و رينگي چکش و غيره ابزار نيز کار برد دارند که به شرح زير مي باشند:

آچار لوله گير: اين وسيله جزء وسايل اوليه و حتمي در لوله کشي مي باشد بعلت حالت خاص دهانه اين آچار در صورتيکه جهت گردش آن صحيح باشد دهانه دور لوله قفل شده و هر نوع لوله را به راحتي باز يا بسته ميکند.جهت صحيح گردش آچار لوله گير از طرف انتهاي دسته آچار بطرف دهانه در جهت گردش عقربه ساعت باعث بسته شدن لوله در اتصال ميگردد.
آچار شلاقي:اين نوع آچار نيز در لوله کشي کاربرد داشته و شبيه به آچار لوله عمل مينمايد.
آچار زنجيري: اين آچار نيز مانند آچار لوله گير و شلاقي براي باز و بسته کردن لوله بکار مي رود و فرق آن با آچار لوله گير در اين است که لوله هاي با قطر بزرگ را نيز ميتوان با آن باز و بسته نمود.جهت گردش صحيح اين آچار نيز شبيه آچار لوله گير مي باشد.
انبر دست قفلي: اين ابزار نيز در لوله کشي براي لوله هاي باريک وسيله مناسبي مي باشد. با اين تفاوت که دهان آن حالتي دارد که مانند گيره نيز عمل ميکند و لوله يا قسمت مورد کار را بين دو تيغه دهانه آن نگه ميدارد.
آچار تسمه اي: اين نوع آچار نيز مانند آچار لوله گير ميباشد با اين تفاوت که در لوله کشي ها با لوله مسي که از آچار شلاقي بعلت خراب کردن جداره لوله نميتوان استفاده کرد مورد استفاده قرار داده ميشود.
آچار فرانسه: از اين آچار براي باز و بسته کردن پيچهاي مختلف شش گوش و چهار گوش مختلف استفاده ميگردد.

گيره: برلي لوله کشي از گيره هاي معمولي که داراي دو تيغه مقابل يکديگرند نمي توان استفاده کرد. فرق اين نوع گيره با گيره تيغه اي معمولي در اين است که از چرخش لوله در اثر حديده کاري و غيره جلوگيري مينمايد ضمنا در اثر فشار تيغه هاي گيره معمولي و بعلت تا ثير فشار بر آن دو خط مقابل لوله باعث لهيدگي و اصطلاحا دو پهنه شدن لوله ميگردد.اما گيره لوله کشي دور تا دور لوله را گرفته و فشار تيغه هاي مخصوص آن به دور لوله وارد آمده و هيچ ضايعه اي در لوله بوجود نمي آورد.نوع ديگر گيره مخصوص لوله کشي گيره زنجيري مي باشد که فضاي کمتري را اشغال مي کندو نوع سوم آن ترکيبي از گيره معمولي تيغه اي و گيره لوله کشي است.

لوله بر: اين ابزار لوله را کاملا تخت ودر زاويه 90 درجه نسبت به محورطولي لوله مي برد.اين وسيله بمراتب راحت و سريع تر از اره براي بريدن لوله عمل ميکند.

برقوزن: اين وسيله براي تراشيدن زائده هاي اضافي داخل لوله که در اثر بريدن با لوله بر روي سطح داخلي لوله باقي ميماند بکار ميرود.

حديده: اين دستگاه به دو صورت دستي و برقي به بازار عرضه ميگرددکه به دو نوع در حالت کلي تقسيم ميگردد:

حديده با پارچه هاي قابل تغيير
حديده با پارچه هاي ثابت

اين دستگاه براي دنده کردن سطح خارجي لوله بکار ميرود از مهمترين وسايل لوله کشي ميباشد.

قلاويز: اين وسيله براي دنده کردن سطح داخلي قطعات سوراخ شده جهت بستن لوله يا پيچ در آنها بکار ميرود.
ابزار هاي لوله مسي:

· لوله بر مسي به همراه بر قو مخصوص

· گيره لوله مسي

· لاله کن نوع چکشي و پيچي

· فنر خم کن لوله که در اندازه هاي مختلف ساخته شده است

· خم کن اهرمي

· خم کن با نوع ضامن چرخ دنده

· دستگاه جوش هوا و استيلن مخصوص جوشکاري لوله هاي مسي

· دستگاه جوش پروپان

· فندک مخصوص روشن کردن سر پيک جوشکاري

· دستگاه تميز کننده لوله مسي (داخلي و خارجي)


ابزار و وسايل لوله کشي فاضلاب

لوله بر: اين نوع لوله بر مخصوص بريدن لوله هاي چدني ميباشدو شيوه کار شبيه به لوله بر مسي وگالوانيزه دارد.
قلم سرب کاري
کوره ذوب سرب: در اين کوره سرب را ذوب کرده و پس از انجام عمليات اوليه کنف کاري و اطمينان از آببندي اتصال و براي محکم شدن اتصال سرب را داخل شيار بين دو لوله مي ريزند.

نحوه لوله کشي فاضلاب
لوله چدني: لوله هاي چدني و اتصالات آنها معمولا به صورت نرومادگي ساخته مي شوند. براي وصل کردن لوله به لوله يا اتصال لوله را بايد طوري نصب کرد که قسمت مادگي در جهت جريان قرار گيرد. قبل از اتصال لازم است که سرها و همچنين بدنه لوله چدني از نظر شگستگي آزمايش شود. نحوه آزمايش از طريق زدن ضربات آرام چکش کوچک امکان پذير است. حتي اگر لوله داراي ترک موئي هم باشد صداي ضربات به صورت بم که اصطلاحا صداي مرده چدن نام دارد شنيده ميشود.پس از اطمينان از سالم بودن لوله ها آن ها را کاملا در يک محور در داخل هم قرار ميدهيم بنحوي که بصورت خارج از مرکز نسبت به يکديگر قرار نگيرند.سپس کنف مخصوص لوله کشي را بصورت مارپيچ بافته و توسط قلم مخصوص به داخل شيار کوبيده سرب مذاب را روي آن مي ريزند.سرب بايد حدود 5/2 سانيتيمتر روي کنف ريخته شود تا دو سر اتصالات به هم خوب محکم شوند.
لوله پي وي سي:اين لوله ها نيز معمولا بصورت نر و مادگي ساخته مي شوند .تفاوت اين لوله ها با لوله هاي چدني در اين است که اتصال آن ها ازطريق چسب بوده و بين دو سر آن ها پس از اتصال فضايي باقي نمي ماند.

لوله سيماني: ساخت اين نوع لوله نيز شبيه لوله چدني بوده وبين اتصالات آن فضا باقي مي ماند. نحوه لوله کشي کاملا شبيه لوله هاي چدني بوده بااين تفاوت که لوله سيماني احتياجي به کنف کاري ندارد و بجاي سرب از ملات ماسه سيمان جهت محکم شدن اتصالات استفاده ميگردد.برش لوله هاي سيماني توسط قلم مخصوص گوه اي وچکش انجام مي گيرد.

نحوه لوله کشي آب

لوله گالوانيزه:براي لوله کشي با لوله گالوانيزه ابتدا بايد اندازههاي مختلف لازم جهت لوله کشي را تعيين نمود و سپس دو سر لوله را در ميان گيره مخصوص لوله کشي قرار داده و توسط حديده سر هاي لوله بريده شده را را دنده کرد. آب بندي اين لوله ها توسط نوار پلاستيکي مخصوص يا خمير وکنف لوله کشي انجام ميگيرد سپس لوله ها توسط اتصالات مناسب در محل مورد نظر نصب ميشوند (لوله و اتصالات پلي اتيلن)

لوله پلاستيکي مسي و برنجي: در لوله کشي با لوله پلاستيکي جامد از اتصالات مخصوص استفاده مي شود ولي اگر لوله از نوع پلاستيک نيمه جامد و يا معمولي باشد توسط رابط هاي مخصوصي مي توان از اتصالات لوله هاي مسي استفاده نمود.در لوله کشي با لوله برنجي از روش جوشکاري بيشتر استفاده مي گردد.
سيفون: يکي از مهمترين وسايل در شبکه لوله کشي سيفون است عملکرد سيفون مانند شير يکطرفه اي است که امکان تخليه آزادانه آب يا فاضلاب را از وسيله بهداشتي به شبکه فاضلاب فراهم ميکند ولي نمي گذارد گاز حاصل از فاضلاب وارد وسيله بهداشتي و فضاي داخلي شود.هر وسيله بهداشتي در لوله کشي بجز آنها که سيفون سر خود هستند بايد سيفون آببند در نزديکي خود داشته باشند.
پرکن سيفون: پرکن سيفون روي لوله آب سرد ظرفشويي آشپزخانه توالت ها آبخوري ها سوارميشود. اغلب آب اين گونه سيفون ها تبخير شده و بنابراين گاز فاضلاب و حشرات موذي از لوله فاضلاب به محيط ساختمان راه ميابند.شير پر کن سيفون اگربه طور مناسب روي لوله آب سرد سوار و به سيفون يک کفشور وصل شود وجود آب تازه را در آببند سيفون تضمين ميکند .